دستهبندی موضوعی نرمافزارهای سالمت همراه و اولویتبندی آنها از دیدگاه پزشکان ایرانی

Transcript

1 مقاله پژوهشی مجله انفورماتيک سالمت و زيست پزشکی مرکز تحقيقات انفورماتيک پزشکی دوره چهارم شماره سوم. ص Downloaded from jhbmi.ir at 14: on Monday September 17th 2018 دستهبندی موضوعی نرمافزارهای سالمت همراه و اولویتبندی آنها از دیدگاه پزشکان ایرانی صدیقه کرمی 1 فرخنده اسدی * 2 حسن امامی پذیرش مقاله: 96/8/7 دریافت مقاله: 96/7/2 مقدمه: سالمت همراه به معنی ارائه خدمات بهداشتی با استفاده از فناوریهای همراه و بیسیم میباشد. با توسعه سالمت همراه نرم افزارهای کاربردی زیادی در حوزههای مختلف پزشکی تولید و به کار گرفته شدهاند. این پژوهش با هدف دستهبندی موضوعی نرم افزارهای سالمت همراه در کشور و اولویتبندی آنها از دیدگاه پزشکان انجام شد. روش: این پژوهش از نوع توصیفی و جامعه پژوهش شامل کلیه نرمافزارهای موجود در کشور بود. همچنین پزشکان متخصص از سه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ایران و تهران انتخاب شدند. ابتدا نرمافزارهای سالمت همراه موجود در کشور بررسی شد و دسته بندی موضوعی بر اساس کاربرد نرمافزارها صورت گرفت. اولویتبندی نرمافزارها نیز از دیدگاه پزشکان بر اساس پرسشنامه محقق ساخته انجام شد. نتایج: نرمافزارهای سالمت همراه بر اساس کاربرد و نظرخواهی از پزشکان به 21 دسته تقسیم شدند که عبارتاند از: پیشگیری تشخیص و درمان جراحی عمومی و پالستیک آزمایشهای پزشکی محاسبات پزشکی رادیولوژی پرستاری روانشناسی خودمراقبتی آموزش علوم پزشکی آناتومی و اطلسها اطالعرسانی پزشکی دارو و داروخانه توانبخشی واژهنامه و اختصارات مجالت اخالق وحقوق پزشکی مشاوره امداد و اورژانس آسیبهای اجتماعی و طب سنتی. نتيجهگيري: الزم است تولید کنندگان نرمافزارهای موبایل با در نظر گرفتن اولویتهای مشخص شده توسط پزشکان جهت تولید و عرضه نرمافزار در آن حوزهها اقدام نمایند تا پزشکان و بهرهبرداران نرمافزارها نیز تمایل بیشتری به بهرهگیری از خدمات سالمت همراه پیدا کنند. كليد واژهها: سالمت همراه نرمافزار سالمت همراه دستهبندی موضوعی نرمافزارها ارجاع: کرمی صدیقه اسدی فرخنده امامی حسن. دستهبندی موضوعی نرمافزاره یا زیست پزشکی 196 4)(: سالمت همراه و اولویتبندی آنها از دیدگاه پزشکان ایرانی. مجله انفورماتيک سالمت و 1. دانشجوی کارشناسی ارشد فناوری اطالعات سالمت گروه مدیریت و فناوری اطالعات سالمت دانشکده پيراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهيد بهشتی تهران ایران 2. دکترای مدیریت اطالعات بهداشتی-درمانی گروه مدیریت و فناوری اطالعات سالمت دانشکده پيراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهيد بهشتی تهران ایران. دکتری مدیریت تکنولوژی گروه مدیریت و فناوری اطالعات سالمت دانشکده پيراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهيد بهشتی تهران ایران * نویسنده مسئول: تهران شميران تجریش ميدان قدس ابتدای خيابان دربند دانشکده پيراپزشکی asadifar@sbmu.ac.ir شماره تماس:

2 [ اولویتبندي نرمافزارهاي سالمت همراه كرمی و همکاران Downloaded from jhbmi.ir at 14: on Monday September 17th 2018 مقدمه سالمت همراه یکی از انواع سالمت الکترونیک میباشد ]1[ که به معنی ارائه خدمات بهداشتی و انتقال اطالعات با استفاده از تجهیزات قابل حمل و با قدرت پردازش باال مانند تلفن همراه PDA گوشیهای هوشمند ipod ebook-reader میباشد ]2[. تلفن همراه به دلیل گسترش پذیرش آن افزایش توانمندیهای تکنیکی امکان حمل آن در هر جا و در هر زمان و امکان ارسال اطالعات از طریق شبکههای اجتماعی ][ به عنوان ابزاری برای تشویق فعالیتهای فیزیکی و رژیمهای سالمتی پایش بیماریهای قلبی دیابت عالئم آسم ارسال یادآور به بیماران درباره قرار مالقات ترک سیگار و سایر موارد مناسب است ]2 [. استفاده از تلفن همراه به وسیله کارکنان مراقبتهای بهداشتی با هدف بهبود ارتباطات در محل ارائه مراقبت و در هر جایی و در هر زمانی امکانپذیر است. بر این اساس برنامههای کاربردی بسیاری برای کارکنان مراقبت بهداشتی جهت تسهیل پزشکی مبتنی بر شواهد در محل ارائه مراقبت ایجاد شده است ]4[. برنامههای کاربردی باعث کاهش هزینه مراقبتهای بهداشتی پیشگیری از بیماریها مدیریت و درمان بیماریهای مزمن و کاهش اقامت بیماران در بیمارستان میشوند ]2[. همچنین باعث افزایش کیفیت دادهها میشود که این امر به متخصصین مراقبت بهداشتی کمک میکند تا سریعتر و با خطای کمتر تصمیم بگیرند ][. با افزایش دامنه نرمافزارهای حوزه بهداشت ارائه خدمات توسط سالمت همراه توسعه پیدا کرده است ]6[. به طوری که در هر زمینه نرمافزارهای متعددی وجود دارد و کاربر انتخاب های گستردهای دارد ]7 بنابراین در این زمینه یک دستهبندی دقیق و مناسب موردنیاز است تا دسترسی به نرمافزار مناسب و موردنظر را تسهیل نماید و استفاده مؤثر از آن به دست آید. Mosa و همکاران نرمافزارهای کاربردی را بر اساس کاربردشان برای سه گروه از کاربران طبقهبندی نمودند 1( نرمافزارهای کاربردی برای کارکنان مراقبت بهداشتی )شامل: تشخیص بیماری داروی رفرنس محاسبه پزشکی مرور متون ارتباطات کلینیکی برنامههای کاربردی کالینت سیستم اطالعات بیمارستانی Information( Hospital HIS)System آموزش پزشکی و بهداشت عمومی( 2( نرمافزارهای کاربردی برای دانشجویان پرستاری و پزشکی که روی آموزش پزشکی تمرکز دارند. ( نرمافزارهای کاربردی برای بیماران جهت مدیریت بیماری ]4[. در مطالعه دیگری Yasini و Marchand نرمافزارهای کاربردی را در 6 گروه )شامل رفرنس اطالعات پزشکی ارتباطات و اشتراکگذاری اطالعات تشخیص و حمایت از تصمیمگیری آموزش مدیریت علوم وابسته به سالمت و مدیریت فعالیت متخصصان( طبقهبندی نموده است ]8[. Ventola در مطالعه خود نرمافزارهای کاربردی را در 7 گروه )شامل: مدیریت اطالعات و مدیریت زمان دسترسی پروندههای بهداشتی ارتباطات و مشاوره جمعآوری اطالعات و رفرنسها تصمیمگیری پزشکی پایش بیماران و آموزش پزشکی( طبقهبندی نموده است ][. Poon و Hung نرمافزارهای کاربردی را در 8 گروه )شامل: پایش سالمتی از راه دور مدیریت بیماری قطعات الحاق شده به وسایل پزشکی کمک به تشخیص )تله رادیولوژی تله کاردیولوژی و دیدن نتایج آزمایشها( زندگی سالم یادآور )قرار مالقات و زمان مصرف دارو( بهرهوری ارائه خدمات بهداشتی و رفرنس دستهبندی نمود ]9[. در ایران بازارهای عدیدهای جهت عرضه نرمافزارها وجود دارد که از مهمترین آنها میتوان به گیگ مارکت Market( )Gig کافه بازار bazaar( )cafe مایکت )Myket( ایران اپس )IranApps( کندو )cando( اول مارکت market( )Avval پالزا )Plazza( چهار خونه )Charkhoneh( و پارس هاب )Parshub( اشاره کرد. الزم به ذکر است که در تمامی این بازارهای ارائه نرمافزار بخش یا بخشهایی به حوزه بهداشت اختصاص یافته است. طی مطالعات انجام شده در مورد دستهبندی موضوعی نرمافزارهای سالمت همراه در سایتهای عرضه این نوع نرمافزارها مشخص گردید که دستهبندی موضوعی خاصی برای آنها وجود ندارد. باتوجه به اهمیت موضوع و این که مطالعهای در این مورد مشاهده نشد بنابراین این مطالعه باهدف دستهبندی موضوعی نرمافزارهای سالمت همراه در کشور و اولویتبندی آنها از دیدگاه پزشکان انجام شد. روش این مطالعه توصیفی در مورد دستهبندی و اولویتبندی نرمافزارهای سالمت همراه انجام شد. در ایران 9 بازار ارائه نرمافزارهای کاربردی سالمت همراه وجود دارد که شامل )کافه بازار )418 عدد( چارخونه )674 عدد( اول مارکت )110( کندو )2080 عدد( گیگ مارکت ) عدد( ایران اپس )10 عدد( مایکت )264 عدد( پارس هاب )2424 عدد( پالزا )910 عدد( میباشد. همانطور که فراوانیها نشان میدهد بزرگترین و کاملترین بازار نرمافزار موبایل کافه بازار است. 217 Journal of Health and Biomedical Informatics 2017; 4():

3 پی- پایيز 196 دوره چهارم شماره سوم مجله انفورماتيک سالمت و زیست پزشکی Downloaded from jhbmi.ir at 14: on Monday September 17th 2018 به طوری که نسبت به سایر بازارها جامعیت دارد لذا کافه بازار جهت بررسی انتخاب شد که تعداد نرمافزارهای پزشکی آن 1490 مورد بود و دستهبندی موضوعی بر اساس کاربرد نرمافزارها صورت گرفت. سپس از پزشکان متخصص هیئتعلمی )1974 نفر( که از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ایران و تهران بودند. به روش نمونهگیری غیر تصادفی هدفمند 81 نفر )از هر تخصص و از هر دانشگاه یک نفر( انتخاب شد و از آنها نظرخواهی به عمل آمد. پرسشنامه بر مبنای روش لیکرت و مشتمل بر 21 سؤال بود. هر سؤال منطبق با دستهبندیه یا انجام شده و تأیید شده توسط گروه تحقیق طراحی شد. پاسخها بر اساس مقیاس رتبهای 1 تا )1 کمترین اهمیت و بیشترین اهمیت( تنظیم شدند که بیانگر اهمیت نرمافزارها ازنظر پزشکان متخصص بود. اعتبار پرسشنامه از طریق اعتبار محتوا سنجیده شد و برای تعی نی پایایی از روش آلفای کرونباخ )0/81=α( استفاده گردید. همچنین توصیف دادهها با استفاده از شاخصه یا فراوانی و میانگین محاسبه شد. نتایج نرمافزارهای سالمت همراه بر اساس کاربرد آنها و نظرخواهی از پزشکان در 21 دسته طبقهبندی شدند که در فهرست 1 آمده است. سآ- جدول 1: طبقهبندي نرمافزارها بر اساس اولویتبندي پزشکان فهرست 1: دستهبندي موضوعی نرمافزارهاي سالمت همراه 1 شگیری 2 -تشخیص و درمان - جراحی عمومی و پالستیک 4- آزمایشهای پزشکی - محاسبات پزشکی 6 -رادیولوژی 7- پرستاری 8- روانشناسی 9- خود مراقبتی 10- آموزش علوم پزشکی 11- آناتومی و اطلسها 12 -اطالعرسانی پزشکی 1- دارو و داروخانه 14- توانبخشی 1- واژهنامه و اختصارات 16- مجالت 17- اخالق و حقوق پزشکی 18- مشاوره 19- امداد و اورژانس 20 یبه یا اجتماعی 21- طب سنتی سپس اولویت نرمافزارها از دیدگاه پزشکان بررسی شد. جدول 1 اولویتبندی نرمافزارها را نشان میدهد و بیانگر این است که نرمافزارهایی با موضوع پیشگیری خود مراقبتی تشخیص و درمان امداد و اورژانس و آموزش علوم پزشکی اهمیت بیشتری از دید پزشکان دارد و همچنین نرمافزارهای جراحی عمومی و پالستیک طب سنتی و اخالق و حقوق پزشکی کمترین اهمیت را دارا هستند. شاخصها و ارزشها حوزههاي موضوعی پیشگیری خود مراقبتی تشخیص و درمان امدادواورژانس آموزش علوم پزشکی دارو و داروخانه اطالعرسانی پزشکی روانشناسی آزمایشهای پزشکی آسیبهای اجتماعی مشاوره پرستاری آناتومی و اطلسها توانبخشی محاسبات پزشکی رادیولوژی مجالت واژهنامه و اختصارات اخالق و حقوق پزشکی طب سنتی جراحی عمومی و پالستیک اولویت ميانگين 4/17 4/07 /92 /72 /48 /96 /71 /22 /4 /41 / /06 /0 2/88 2/81 2/9 2/4 2/81 2/1 2/11 Journal of Health and Biomedical Informatics 2017; 4(): انحراف معيار 1/18 1/07 1/28 1/7 1/4 1/07 1/10 1/12 1/02 1/17 1/19 1/16 1/28 1/07 1/17 1/20 1/26 1/27 1/4 1/ 1/24 218

4 اولویتبندي نرمافزارهاي سالمت همراه كرمی و همکاران Downloaded from jhbmi.ir at 14: on Monday September 17th 2018 بحث و نتيجهگيري دستهبندی نرمافزارها موجب دسترسی آسان کاربران به آنها میگردد. در مطالعات مختلف دستهبندیه یا متفاوتی ارائه شده است. در مطالعهای که Mosa و همکاران ر یو 8 نرمافزار کاربردی انجام دادهاند. آنها را بر اساس کاربردشان برای سه گروه از کاربران طبقهبندی نمودند. 7 مورد نرمافزارهای کاربردی برای کارکنان مراقبت بهداشتی )شامل: تشخیص بیماری داروی رفرنس محاسبه پزشکی مرور متون ارتباطات کلینیکی برنامهه یا کاربردی کالینت سیستم اطالعات بیمارستانی آموزش پزشکی و بهداشت عمومی( بودند 11 مورد نرمافزارهای کاربردی برای دانشجویان پرستاری و پزشکی که ر یو آموزش پزشکی تمرکز داشتند و 1 مورد نرمافزارهای کاربردی برای بیماران که جهت مدیریت بیماری بودند ]4[. در مطالعه دیگری Yasini و Marchand نرمافزارهای کاربردی را در 6 گروه )شامل: رفرنس اطالعات پزشکی ارتباطات و تسهیم اطالعات تشخیص و حمایت از تصمیمگیری آموزش مدیریت علوم وابسته بهسالمت و مدیریت فعالیت متخصصان( طبقهبندی نمود ]8[. Ventola نیز در مطالعه خود نرمافزارهای کاربردی را در 7 گروه )شامل: مدیریت اطالعات و مدیریت زمان دسترسی به پروندهه یا بهداشتی ارتباطات و مشاوره جمعآوری اطالعات و رفرنسها تصمیمگیری پزشکی پ شای بیماران و آموزش پزشکی( طبقهبندی نمود ][. Poon و Hung نرمافزارهای کاربردی را در 8 گروه )شامل: پایش سالمتی از راه دور مدیریت بیماری قطعات الحاق شده به وسایل پزشکی کمک به تشخیص )تله رادیولوژی تله کاردیولوژی و دیدن نتایج آزمایشها( زندگی سالم یادآور )قرار مالقات و زمان مصرف دارو( بهرهوری ارائه خدمات بهداشتی رفرنس( دستهبندی نمود ]9[. البته این دستهبندیها بیش از اندازه کلی بوده و در آنها از ارائه جزئیات برای آنها خودداری شده است لذا بهتر است با تعداد بیشتر دستهبندی در جهت بیان کاملتر جزئیات اقدام کرد و بدینوسیله کاربر را به صورت مؤثرتری به نرمافزار موردنظر وی هدایت نمود. از طرف دیگر مطالعات نشان داده است که تاکنون پژوهشی در مورد اولویتبندی نرمافزارها از دیدگاه پزشکان انجام نشده است. این مطلب نمایانگر آن است که تا به حال به پزشکان توجهی نشده و عالئق و نیازهای آنها مورد بررسی قرار نگرفته است. در این مطالعه به بررسی و تعی نی حوزههایی پرداخته شد که سالمت همراه میتواند به پزشکان کمک کند. نتایج حاصل نشان داد که پزشکان بیشترین اولویت را برای پیشگیری و خود مراقبتی قائل شدهاند. مسلما بهتر است قبل از بروز مسائل و مشکالت آموزشه یا الزم جهت خود مراقبتی و پیشگیری به افراد ارائه شود. پزشکان به عنوان ارائهکنندگان خدمات مراقبت بهداشتی براین باور هستند که بیمار میتواند با استفاده از این نرمافزارها سواد بهداشتی خود را افزایش داده و مشارکت بیشتری در حفظ و ارتقاء سطح سالمتی خویش و جامعه داشته باشد. سالمتی فرد در جامعه پیشنیاز توسعه اقتصادی و اجتماعی است. یکی از برنامهه یا وزارت بهداشت در برنامه طرح تحول سالمت مقوله پیشگیری و خود مراقبتی میباشد. با عنایت به این که این مطالعه مشخص نمود نرمافزارهایی با موضوع پیشگیری خودمراقبتی دارو و داروخانه تشخیص و درمان اهمیت بیشتری از دید پزشکان ایرانی دارد لذا پیشنهاد میشود که تولیدکنندگان نرمافزارهای سالمت همراه با در نظر گرفتن اولویته یا مشخص شده توسط پزشکان در جهت تولید و عرضه نرمافزار در آن حوزهها اقدام کنند تا منجر به ارتقاء بهداشت جامعه شود. تشکر و قدردانی این مقاله برگرفته از پایاننامه کارشناسی ارشد است و از تمام کسانی که در انجام آن یا یر رساندند کمال تشکر را مینماید. References 1. Akter S, Ray P. mhealth - an Ultimate Platform to Serve the Unserved. Yearb Med Inform 2010: García-Gómez JM, de la Torre-Díez I, Vicente J, Robles M, López-Coronado M, Rodrigues JJ. Analysis of mobile health applications for a broad spectrum of consumers: a user experience approach. Health Informatics J 2014;20(1): Klasnja P, Pratt W. Healthcare in the pocket: mapping the space of mobile-phone health interventions. J Biomed Inform 2012;4(1): Mosa AS, Yoo I, Sheets L. A systematic review of healthcare applications for smartphones. BMC Med Inform Decis Mak 2012;12:67.. Ventola CL. Mobile devices and apps for health care professionals: uses and benefits. Pharmacy and Therapeutics 2014;9(): Pereira A, Marins F, Rodrigues B, Portela F, Santos MF, Machado J, et al. Improving Quality of Medical Service with Mobile Health Software. Procedia Computer Science 201;6: Free C, Phillips G, Felix L, Galli L, Patel V, Edwards P. The effectiveness of M-health technologies 219 Journal of Health and Biomedical Informatics 2017; 4():

5 پایيز 196 دوره چهارم شماره سوم مجله انفورماتيک سالمت و زیست پزشکی Downloaded from jhbmi.ir at 14: on Monday September 17th 2018 for improving health and health services: a systematic review protocol. BMC Res Notes 2010;: Yasini M, Marchand G. Toward a use case based classification of mobile health applications. Stud Health Technol Inform 201;210: Poon CC, Hung KK. mhealth: Intelligent Closed- Loop Solutions for Personalized Healthcare. Telehealth and Mobile Health 201:14. C&q=mHealth%A+Intelligent+Closed- Loop+Solutions+for+Personalized+Healthcare+.&btn G= 10. cafe bazar. ]cited 2017 Dec 2 [ Available from: URL: 8%B4%DA%A9%DB%8C&l=fa 11. myket. ]cited 2017 Dec 4[ Available from: URL: [ B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C%20%D9%88%20% D8%B%D9%84%D8%A7%D9%8%D8%AA Journal of Health and Biomedical Informatics 2017; 4():

6 Original Article Journal of Health and Biomedical Informatics Medical Informatics Research Center 2017; 4(): Downloaded from jhbmi.ir at 14: on Monday September 17th 2018 Thematic Categorization of Mobile Health Software Packages and their Priority from the Perspective of Iranian Physicians Karami Sedighe 1, Asadi Farkhondeh 2 *, Emami Hasan Received: 24 Sep 2017 Accepted:29 Oct 2017 Introduction: Mobile health is the use of mobile and wireless technologies for health-related goals. To this end, various mobile applications have been created in different medical fields. The goal of this study was subject categorization of mobile health applications in Iran and to find their priority according to physicians. Methods: This was a descriptive study. The study population consisted of all Iran mobile applications and also specialized physicians from Iran University of Medical Sciences, Shahid Beheshti and Tehran universities of medical sciences. First, mobile health applications in Iran were investigated and categorized based on their subject area and then their priority from the perspectives of physicians was determined using a researcher-made questionnaire. Results: Based on the application and physicians views, mobile health applications were divided into 21 categories of prevention, diagnosis and treatment, general and plastic surgery, medical tests, medical calculations, radiology, nursing, psychology, self-care, medical education, anatomy and atlases, medical informatics, medicine and pharmacy, rehabilitation, glossary and abbreviations, journals, medical ethics and rights, consultation, emergency and relief, social harm and traditional medicine. Conclusion: It is necessary that developers of mobile health software consider the identified priorities in developing applications in order to make physicians and general users more willing to use mobile health services. Keywords: Mobile health applications, Mobile health, Subject categorization Citation: Karami S, Asadi F, Emami H. Thematic Categorization of Mobile Health Software Packages and their Priority from the Perspective of Iranian Physicians. Journal of Health and Biomedical Informatics 2017; 4(): MSc Student, Health Information Technology, School of Allied Medical Sciences, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran. 2. Associate Professor, Health Information Management, Health Management and Information Technology Dept., School of Allied Medical Sciences, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran.. Assistant Professor, Technology Management, Health Management and Information Technology Dept., School of Allied Medical Sciences, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran. *Correspondence: Faculty of Paramedicine, Behrouz Street, Ghods Square, Tajrish, Shemiran, Tehran, Iran Tel: asadifar@sbmu.ac.ir